Ёшим 41да. Самарқанд вилоятиданман. 18 ёшимда ўзим истамаган инсонга турмушга чиқдим. Эрим менга очиқчасига хиёнат қиларди. Кўз юмардим. Оилам бут бўлсин, деб савдогарлик қилдим. Уйнинг ҳам эркаги, ҳам аёли эдим. Аёллик вазифасини ҳам унутмадим. Шунда ҳам таҳқирландим, зўрландим. Болаларим келажаги учун Россия, Туркияда муҳожирликда умримни ўтказдим. Бошимдан ўтганлари учун ҳеч кимни айбламайман. Бу менга берилган синов...
Уйда Қурбон ҳайитини ўтказиб, Тошкентга қараб йўл олдим. Автобусда бир аёл билан ҳамроҳ бўлдик ва суҳбатлашиб кетдик. Бошидан ўтганларини эшитиб, ўзимда ғалати ҳиссиёт ўтди: мени қийнаётган кундалик муаммолар бу аёл бошидан ўтказганлари олдида сомон уюми ичидаги бир чўпдай эди. Ношукрлик қилиб қўйдим, деб ўзимни айбладим.
Аёл ўз тақдири ҳақида гапира туриб, бошқалардан фарқли ўлароқ кимнидир айбдор қилмади, нима бўлгандаям барчаси учун Аллоҳга шукр қиламан, бундан баттари бўлиши мумкин эди, деган гаплари жуда таъсирлантирди. Ажабмас, қаҳрамонимнинг қисмати кимлар учундир хулоса қилишга, балки тўғри йўл танлашга туртки бўлса.
"Отамнинг гапини икки қилолмадим”
18 ёшимда узоқроқ қариндошимга турмушга чиқдим. Дадам қариндошимизга ваъда бериб қўйгани, ўртада қариндошлик муносабатлари мустаҳкамланиши учун унга турмушга чиқдим.
Бундан аввал бир йигит билан аҳд-у паймон қилгандик. Уйимизга бир неча марта совчи жўнатди, кўп ҳаракат қилди, отам кўнмади, чунки қариндошимизга лафз қилганди. Онам у йигитни севишимни биларди. Отамга на мен, на онам гап ўтказа олардик. Дадам қатъий жавобини айтгач, севгимдан воз кечиб, ноилож рози бўлдим.
"Эрим ўз уйимда менга хиёнат қилди”
Турмуш қуришимизга отамдан бошқа ҳамма қарши чиққанди. Чунки эрим ўзига тўқ оиланинг эрка фарзанди эди, кенжа фарзанд бўлгани учун айтганини қилдирадиган, дунёқараши жуда тор, енгил-елпи ҳаётни яхши кўрарди. Маишатбозлик, "тунги капалаклар” жон-у дили эди. Тўйдан олдин ўзим эшитгандим. Уйлангач, ҳаммаси яхши бўлиб кетар, деб ўйлагандим.
1998 йилда турмуш қурдик. Ўша пайтлардаги энг дабдабали тўйлардан бири бўлди. Бир йил хотиржам яшадик, кейин қиз фарзандли бўлдим. Овсиним, қайнакам, қайнона-қайноталар билан бир ҳовлида яшардик. Қайнакам тўйларга чиқиб, созандалик қиларди. Эрим акасига ёрдам бериб, тўйларга чиқиб юрарди.
Эрим уйга кеч қайтарди. Нима иш қилиб юришини билардим. Кўриб кўрмаганликка олиб юравердим. Уйдагиларимга бу ҳақда бирон марта айтиб бормаганман. Тўлиб кетганимда онамга айтардим, "Сабр қил, қизим”, деб овунтирарди. Оиламизда шундай тарбия кўргандикки, уйдаги гапни кўчага олиб чиқмасдик. Шу сабабли эрим қанча уришса, урса, хўрласа, ҳеч кимга билдирмаганман.
Бир куни эрим тўйга кетди. Тўйни ўтказиб, уйга бир қиз билан кириб келди. Уйига боришга кеч бўлганини баҳона қилиб, раққоса қиз бир кеча бизникида тунади. Уни ҳурматини жойига қўйиб, кутиб олдим. Алоҳида хонага жой ҳам солиб бердим. Қизим ҳали бешикдаги чақалоқ эди. Кечаси уйғониб кетди, овқатини бераман, деб турсам, эрим олдимда йўқ.
Билиб турибман, эрим ўша қизнинг олдида эканини. Кирсам, жанжал чиқишидан қўрқдим. Ўз уйимда эрим менга хиёнат қилаётганини била туриб, кўз юмдим. Эртаси куниям эримга ҳеч нима демаганман. У ҳам ҳеч нимани билмагандек юраверди.
"Болаларим келажаги учун ўзимни ўтга-чўғга урардим”
Эримнинг топиш-тутиши яхши эди, лекин ундан ҳеч нарса сўрамасдим. Уйга нимадир олиб келинг, деб айтиш ўрнига рўзғорни ўзим бутлардим. Савдогарлик қонимда бор эканми, шу касбнинг бошини тутдим. Тошкентдан майда-чуйда нарсалар олиб келиб сотардим. Аввал эрим, қизим ва ўғлимга керакли кийимларни олиб, кейин сотиладиган буюмларни олардим. Уйнинг кам-кўстини тўлдириш, эрим ва болаларимнинг эҳтиёжларини қондиришни биринчи навбатдаги вазифам, деб билардим.
Кечаси соат 2-3 ларда аёл бошим билан қоп орқалаб уйга чарчаб келардим. Шундай пайтларда эрим бирон марта ҳол-аҳвол сўрамаган.
Эримга қўнғироқ қилиб, Тошкентга кетяпман, болаларга қараб туринг, деб айтсам, майли, ўзинг бориб келавер, мен уйдаман, деб мени алдарди. Бир куни савдогар аёллар билан биргалашиб автобусда Тошкентга кетаётганда олдимизда турган бир машинада эрим бегона аёл билан қучоқлашиб ўтирганини кўриб қолдим. Ўша пайтда танишларим олдида қанақа аҳволга тушганимни ўзим ва Аллоҳдан бошқа ҳеч ким билмайди. Автобусдан тушиб, жанжал кўтариш ҳақида ўйладим.
Шу пайт олдимдаги савдогар дугонам ҳозир ҳамманинг эътиборини тортиб, билмаганларга билдириб, эл олдида шарманда бўлмагин, ҳаммаси яхши бўлади, деди. Чидагин, у кўчадаги фоҳиша, сен эса уйдаги аёлисан, деб мени шаштимдан қайтарди. Уйга бориб эримга бўлган ишларни айтсам ҳам тан олмади. Бунақа ҳолатлар жуда кўп бўлган.
"Сотувчилар эрингиз йўқми, деб сўрашарди”
Қайнона-қайнотамнинг уйидан алоҳида бўлиш учун ўзимизга уй қурдик. Қурилишга нима керак бўлса, барчаси учун ўзим елиб-югурдим. Қурилиш материаллари сотиб олиш учун бозорга борсам, савдогарлар эрингиз йўқми, деб сўрарди. Уларга баҳона қилиб, эримнинг тоби йўқ, дердим.
Савдогарликдан топган даромадимни қурилишга сарфладим. Эрим ҳеч қачон мана бу пулни ишлат, деб айтмаган. Топганини кўчага сарфларди, мен ҳам пули қаерга кетганини сўрамасдим. Уйда бирор кун ишлатишга керак бўлади, деб пул сақланмасди. Эрим қизлар билан айш-ишрат қилиб юрганида, ҳали савдога ўзимни уриб, ҳали усталарнинг ош-овқатига қараб юрардим.
Орадан бироз вақт ўтгач, эримнинг бели, оёғи оғрийдиган бўлиб қолди. Кечалари ухламасди, уқалаб чиқардим. Шифокорга борганимизда, ревматизм, радикулит ташхиси қўйилди. Турли шифокорларга бордик, нотўғри даволаниш ҳам бўлганини айтишди.
Бир оёғи ишламай қолди. Кейин Самарқанд шаҳрига шифохонага бордик. У ерда орқа мия саратони ташхиси қўйилди. Турмуш ўртоғим болалигида йиқилиб тушганида, лат еган экан. Унчалик эътибор бермаганлиги туфайли касаллик йиллар давомида ривожланган. Бир ҳафта операцияга тайёрлашди, икки ой шифохонада қолиб даволанди.
Тилла тақинчоқларим, мебелларимни сотиб, эримнинг операцияси учун сарфладим. Бегонага эмас, эримнинг опаси, жиянига сотганман. Яхши кунларимга ишлатаман, деб ният қилиб олган узукларимни ҳалигача уларнинг қўлида кўраман. Эримнинг яқинлари ҳам оз бўлса-да ёрдам беришди. Қайнакам қон берди, қайнотам уйдаги сигирни сотиб, бизни кўришга келганларга гўшт тарқатди.
Икки ой уйқумда ҳаловат бўлмади. Эримнинг олдидан силжимай қарадим. Икки ой даволангач, эримни операция қилишди. Операциядан кейин ҳам маълум муддат шифохонада қолдик.
"Эр киши қиладиган ишни аёл ўз зиммасига олиши керак эмас экан”
Уйга жавоб беришди. Бир йил умуман ўтириш мумкинмас, дейишди. Уйда ҳам қарадим. Оғир меҳнат қўлидан келмагани учун ўтириб ишлайдиган иш қидира бошлади. Кейин электр тармоқлари корхонасига ёзув-чизув ишларини қиладиган ишга кирди. Ойлиги яхши эди.
Эрим пул топяпти, деб уйда ўтирсам бўларди. Лекин яна савдогарлик қила бошладим.
